روش درمان در طب ایرانی
شنبه تیر ۱۴ ۱۳۹۳، ۱۴:۳۰
/
بازدید : ۱۹۸۵
نام خداوندگار حکیم
روش درمان طب ایرانی بفرموده
"پیامبر خدا(ص)در پاسخ به این سؤال که طب چیست؟ فرمودند:« طب عبارت است از حجامت(خونگیری)، عطسه کردن، ایجاد اسهال، اماله و حقنه کردن، مالش دادن، آبزن(حمام داروئی)، امساک کردن و روزه گرفتن » "
حضرت محمد (ص) راه درمان را که پاکسازی است را به ما نشان دادند
در ادامه پست خواهید خواند
- اصول درمانی استاد موسوی رحمة الله علیه واسکنه فسیح جناته
- روش های پاکسازی هضم های چهارگانه در طب ایرانی اسلامی
- غذاهای پایه در علاج بیماری و در پیشگیریها
- درمان و تثبیت آن در دوران نقاهت(معدلات، مقویات)
- داروهای پایه
- چینش نسخه یک بیمار میگرنی
- و بیشتر از این ها
چینش داروها یا نسخه پیچی با تکیه بر سیستم منضج و مسهل با داروهای گیاهی و روش‌های درمانی طب سنتی به بهترین وجه همراه با رژیم غذایی مناسب با در نظر گرفتن معیارها و اصول طب سنتی ایران با تشخیص مزاج فعلی و عارضی مراجعه کننده انجام می‌شود.
روش‌های درمانی طب سنتی شامل استفاده از روش‌های صحیح تغذیه، داروهای گیاهی، معدنی و حیوانی، روش‌های خونگیری از جمله حجامت ، فصد و زالودرمانی، ماساژدرمانی و ... می‌باشد.
نکات لازم در مورد مصرف منضج و مسهل
منضج به معنی پزنده؛ منضج به داروهایی اطلاق می شود که دارای نیروی پزندگی هستند و موجب پخته شدن، نرم شدن و قابل دفع شدن اخلاط غیرطبیعی در بدن و در اندامهای مختلف می شوند. اخلاط و بستر بیماری را از سختی و صلابت دور کرده و عمل مسهل را برای دفع آن ممکن و تسهیل می نمایند.
یکی از راه های دفع اخلاط دستگاه گوارش است اخلاطی که نرم شده اند از طریق روده ها به کمک مسهل از بدن خارج می‌شوند. بنابراین دو نکته قابل ملاحظه است: نکته اول اینکه مهمترین منضج را صبح ناشتا می‌گذاریم زیرا در آن زمان جذب دارو کامل و بهتر انجام می‌گیرد. صبح ناشتا زمانی است که معده، دستگاه گوارش و کبد حداقل 8 ساعت استراحت کرده لذا بهترین حالت را برای جذب غذا و دارو دارند. فایده دیگر آن است که چیزی در معده نیست تا با دارو ترکیب شود و از تأثیر آن بکاهد. بنابراین مهمترین منضج همانا منضج صبحگاهی است. منضج ها به ترتیب زمانی عبارتند از:
1. منضج ناشتا
2. منضج میان وعده ایی
3. منضج قبل از ناهار و شام
منضج ناشتا از همه مهمتر است. منضج میان وعده ای و منضج قبل از ناهار و شام اثر و نتیجۀ منضج صبحگاهی را تکمیل می کند. منضج های دیگر به جز منضج ناشتا ممکن است توسط پزشک تجویز شود و بالعکس تجویز نشود. اگر پزشک تشخیص دهد که منضج صبح ناشتا برای پختن اخلاط مضرّ کافی است از تجویز سایر منضج‌ها خودداری می‌کند. با توجه به فرمول آب درمانی طب ایرانی که از نیم ساعت قبل از غذا تا 1/5 ساعت بعد از غذا باید از مصرف آب و مایعات خودداری نمود، زمان مصرف منضج قبل از ناهار و شام را نیم ساعت قبل از تناول غذا قرار می دهیم.
هدف از مصرف منضج‌ها، آماده کردن اخلاط غیرطبیعی در مسیر دفع است. به این ترتیب ما خلطها را دسته دسته و ساعت به ساعت در طول روز به صورت درصدی نرم می کنیم و ساعاتی بعد، از مسهل استفاده می کنیم. منضج کار مسهل را به نحو احسن تنظیم می کند، اگر منضج مصرف نشود مسهل ممکن است اخلاط رقیق را خارج کند. توجه داشته باشید اگر مسهل ها به تنهایی و به مدت طولانی بدون منضج مصرف شوند باعث خروج بیشتر اخلاط رقیق به جای اخلاط غلیظ می‌شود. بنابراین از مصرف مسهل بدون منضج پرهیز کنید. اگر چه با مصرف مسهل به هر حال بطور موقت حالت سرحالی و سبک شدن دست می دهد و عمل کنندۀ به آن احساس می کند که حالش بهتر شده است، اما در دراز مدت نمی توان به مفید بودن آن رأی داد. مگر آن که شخص تنها برای دفع یبوست بخواهد هر روز از مسهل آن قدر استفاده کند که یبوست به حالت عادی باز گردد. مانند کسانی که از قرصهای ملین و مسهل موجود در بازار استفاده می کنند، اما برای درمان با روش علمی لازم است از منضج و مسهل با هم استفاده شود.
نکته دوم: مسهل‌ها که از داروهای کلیدی و مهم در طب پایه محسوب می‌شوند؛ در کتب طبی بسیار متنوع می‌باشند. مسهل‌عام به عنوان داروی پایه مسهل به نام مؤسسه پیک شفا به ثبت رسیده است. این مسهل میانگینی از اکثریت مسهل هاست که برای عموم مردم در نظر گرفته شده است یعنی هیچگونه عوارض منفی ندارد آن طور که اگر افرادی بدون نظر پزشک از آن استفاده کنند ضرری متوجه آنان نخواهد شد. اطلاق کلمه«عام» روی مسهل به همین دلیل است.
اهمیت مسهل‌ها در طب قدیم آن چنان بود که هر حکیمی به بیمار می‌گفت: اول برو مسهل بخور بعد بیا پیش من یعنی برای هر درمان و حتی برای انجام حجامت.
قوانین استفاده از مسهل‌ها باید به خانواده‌ها آموزش داده شود؛ تا بدانند چه مواقعی از داروی مسهل برای پیشگیری از بیماری‌ها استفاده کنند. مثلاً هنگام سنگینی و فشار بدن و حاکم شدن یبوست با خوردن منضج و مسهل اقدام به پاکسازی کنند.
توجه؛ ایجاد اسهال کار سختی نیست! شما با خوردن مقداری روغن کرچک هم میتوانید اسهال ایجاد کنید، اما مهم این است که اخلاط بیماری‌زا را از بدن خارج کنید؛ بنابراین منضج‌ها بر اساس نوع اخلاط غیر طبیعی با مسهل‌ها هماهنگ می‌شوند تا آنچه برای بیمار سودمند است را بکار بندد و آلودگی‌های بیماری زا را خارج کند.
مسهل ها موادی را که به دیوارۀ اندامها از هر جای بدن که رسوب کرده اند کنده و بیرون می برد. این مواد با کمک منضج‌ها قبلاً نرم و آمادۀ دفع می شوند. 15روز مستقیم بر معده و به طور غیرمستقیم بر هضم های دیگر اثر میگذارد. چون برای نضج و رساندن مایع خلطی اندامهای دیگر که بعد از دستگاه گوارش قرار دارند داروها زمان بیشتری می خواهند، کیفیت و کمیت داروها متغیّر است. نوع استفاده از روشها و داروها بر اساس نوع بیماری مشخص می شود و به این دلیل که ترکیب آن به خط اعتدال نزدیک تر و اخلاط چهارگانه را مشترکاً دفع می‌کند برای عموم مصرف آن بلامانع می‌باشد و با شرایط فعلی زندگی مردم سازگارتر است.
زمان مصرف مسهل‌ها بعدازظهرها یک ساعت و نیم بعد از ناهار می‌باشد تعداد دفعات مصرف مسهل به طور متوسط یک الی دوبار است. تا ایجاد اسهال ملایم بین 3 تا 4 مرتبه اجابت مزاج صورت گیرد. توجه داشته باشید تعداد دفعات اجابت مزاج حتی 2 تا 3 مرتبه کافی نیست، خصوصاً در بحث درمان بیماری‌ها، بنابراین هر شخص تعداد دفعات خوردن مسهل را با توجه به ایجاد اسهال ملایم بین 3 تا 4 مرتبه در روز تنظیم می‌کند. ممکن است شخصی با یک بار، شخص دیگر دو بار و دیگری تا سه بار خوردن مسهل برایش اسهال ملایم 3 تا 4 مرتبه در روز صورت گیرد. میزان هر بار مصرف مسهل یک لیوان به صورت جوشانده است؛ افرادی که باید 3 بار تا بیشتر مسهل مصرف کنند میتوانند یک لیوان را بیشتر بجوشانند تا یک استکان بماند؛ به این ترتیب حجم مسهل کم می‌شود ولی جرم آن کم نمی‌شود.
بیماران غیر دیابتی بهتر است دارو با شکر شیرین کنند. زیرا شکر خصوصاً شکر قرمز باعث ایجاد قوام و اثر بخشی بیشتر دارو می‌شود. مسهل به دلیل بهم ریختگی در شکم کمی دل پیچه، قراقر و درد ایجاد می‌کند که در حد محدود آن طبیعی است و نباید به این دلیل از خاصیت آن بگذرند و از مسهل استفاده نکنند. این درد و دل پیچه ها خود علامت وجود انسداد و راه بندان در دستگاه گوارش است و نشان می دهد مصرف مسهل لازم است.
گاهی با خوردن مسهل شکم شدیداً دچار نفخ و قراقر زیاد می‌شود امام دفع شدنی‌ها خارج نمی‌شوند. زیرا در قسمت انتهایی روده حوالی رکتوم خشکی و گرفتگی شدید وجود دارد و در مقابل مسهل مقاومت می‌کند. در این صورت باید از شیاف یا یک داروی حقنه از طریق مقعد استفاده کرد تا راه باز شود روزهای بعد دیگر این حالت تکرار نخواهد شود، چون گرفتگی برطرف شده است. در صورتی که اسهال بیشتر از 5 تا 6 مرتبه اجابت مزاج در طول روز ایجاد شود، با خوردن جوشانده شوید که با عسل شیرین شده و عرق نعنا که با نبات داغ کرده‌اید میتوانید اسهال را کنترل کنید و میزان مسهل را طوری تنظیم کنید تا 3 الی 4 مرتبه بیشتر اجابت مزاج ایجاد نشود.
مصرف پودر کاکائو نیز که با نبات و آب در حد حل شدن نبات بجوشد اسهال را آرام و کنترل می‌کند. خوردن انجیر پخته نیز اسهال را آرام و دل پیچه را کم می‌کند. در مصرف مسهل‌ها آب بدن کاهش نمی‌یابد؛ در اسهال‌های میکروبی آب بدن کم می‌شود و بدن ضعیف و بیمار رنجور می‌گردد. اسهال داروئی برای بدن مفید و اسهال میکروبی برای بدن خسارت بار است.
مسهل عام را می‌توان بر علیه یکی از اخلاط ردیه مزاجی تقویت کرد مثلاً پزشک می‌خواهد مسهل عام بیشتر مواد صفراوی را دفع کند. در این صورت مسهل عام را با ضمائم صفرا مخلوط می‌کند همینطور در مورد سودا و بلغم!
غذاهای پایه در علاج بیماری و در پیشگیریها
سوپ گشنیز را به عنوان غذای پایه که شوربا هم می گویند انتخاب کردیم. بسیاری از نسخه های غذایی و بسیاری از داروها از احادیث پیامبر اکرم(ص) و ائمۀ معصومین(س) گرفته شده است. از جمله سوپ گشنیز:
سبزی گشنیز با اسفناج یا برگ چغندر و کمی عدس و یک قاشق برنج و ماهیچه گوسفند یا مرغ خانگی بدون چربی طبخ کنید. بهتر است آلوی بخارا نیز در غذا پخته شود.
به تفاوت ملین و مسهل توجه نمائید؛ ملین به داروها و غذاهایی گفته می‌شود که در دستگاه گوارش اثر نرم کنندگی و لینت دارند و به تدریج تمام بافت های بدن را نرم می کنند. مثلاً کسی پوست خشکی دارد وقتی مرتب ملین ها را مصرف کند آن پوست خشک تبدیل می‌شود به پوست نرم اما مسهل ها این حالت را ندارند. مسهل در دستگاه گوارش بیشترین تأثیر را دارد و تأثیر غیر مستقیم در اعضا، فقط این است که ایجاد جاذبه می‌کند و ماده خلطی را به سوی دستگاه گوارش می کشاند. موقعی که مسهل در بدن عمل کرد و اسهال ایجاد شد تا 15 روز مصرف آن باید ادامه یابد؛ در درمان بیماران با تشخیص پزشک زمان مصرف مسهل یک ماه تا چند سال بسته به نوع بیماری ادامه می‌یابد. ولی برای بیماری های ساده معمولاً یک الی 2 تا 3 بار که هر بار 15 روز طول بکشد، مسهل تجویز می‌شود. پس از آن باید مصرف مسهل را کاهش داد و ملین هایی مانند میوه ها، دانه های لعاب دار، سبزی های پخته و انجیر و آلوها را جایگزین نمود تا بدن به مسهل عادت نکند. مثلاً ممکن است پس از مصرف مسهل در یک دوره 15 روزه، پزشک مصرف آن را کاهش دهد، یک روز در میان، دور روز در میان، هفته ای یک بار، هر 15 روز یک بار بسته به نظر پزشک مصرف مسهل کاهش می‌یابد. شاید هم پزشک پس از آن اساساً مصرف مسهل را قطع کند.
در مورد افراد همورئیدی(بواسیر) تنها مسئله ناراحت کننده سوزش مقعد موقع اسهال است. این حالت طبیعی است و باید مسهل را ملایم و ملین‌ها را زیاد کند تا مقعد و روده‌ها نرم شود. مسهل‌ها معده را تنبل می‌کنند و نباید به مسهل عادت کرد؛ پس از مدتی باید ملین را جایگزین نمود. پس از تکمیل سیستم درمانی، برای پیشگیری بهتر است هر ماه یک بار مسهل‌عام مصرف شود. تا با ایجاد اسهال در همان روز از ایجاد بیماری‌های مختلف پیشگیری به عمل آید.
درمان و تثبیت آن در دوران نقاهت(معدلات، مقویات)
معدلات یعنی داروهایی که پس از دفع بیماری، بیمار و اندام مربوطه را تقویت می کنند تا بیماری عود نکند. پس باید بعد از پاکسازی حتماً معدلات تجویز شود و از این طریق پاکسازی‌ها کنترل شود.
معدلات یا مقویات را بعد از مرحله انحطاط باید داد؛ مانند مومیایی و جنسینگ، طلا، مشک و عنبر و یا مفرّحات که می تواند بو کردن شاخهایی از گل نرگس باشد، پس عضوی که از مریضی خارج شده است حساس و ضعیف بوده و باید تقویتش کرد تا به حالت عادی برگردد و گرنه ممکن است در اثر همان عوامل قبلی بیماری دو مرتبه عود کند و این بار بیمار ضعیفتر خواهد شد.
در مرحله انحطاط معدلات و مقویات را شروع می کنیم. در مرحله اول مقویات نمی دهیم چرا که عامل بیماری قویتر می شود.
در مثال ساده تر وقتی کسی برای ریزش مو به ما رجوع می کند، اگر از همان اول تونیک روبیان و یا مواد تقویت مو با زردۀ تخم مرغ بدهیم، این همان است که ما بیاییم داروهای مرحلۀ آخر را در همان مرحلۀ ابتدا به مریض بدهیم این کار اشتباه است و این می شود همان برداشت عامیانه از داروها!
یعنی اگر کسی بگوید: زردۀ تخم مرغ را با داروهای تقویت کننده مثل آرد نخود با قهوه و تخم خشخاش، مورد و روناس و روغن مار و امثال اینها را مصرف کن؛ این جا راه خطا را رفته است. چرا که اطراف پیاز مو انباشته است از چربی و مواد رسوبی و نمی گذارد غذا به پیاز مو برسد. پس باید ابتدا دستور پاکسازی را دهیم به این ترتیب:
تا بیست روز، هر روز با سدر و مورد و درصد ناچیزی حنا که با سرکه خانگی یا آبلیمو و روغن زیتون مخلوط شده روی سر بگذارند و چند بار با آن بشویند البته باید مواظب باشند سرماخوردگی ایجاد نشود بخصوص در کسانی که دچار بیماری سینوزیت هستند.
زکریای رازی میفرماید: در علاج ریزش مو در مالیدن داروهای خشن به سر مبالغه کنید تا پوست نازک شود و راه رسیدن مواد به پیاز مو باز شده تا بتواند داروهای تقویت کننده را بپذیرد و جذب کند. داروهای تقویت مو پس از پاکسازی باید هم مقوی و هم محرک باشد.
داروهای پایه:
علاوه بر روش‌های پاکسازی که مؤسسه پیک شفا پس از سال‌ها تجربه روی آن تکیه کرده است، برای هر بیماری داروها و جوشاندنی‌های پایه در نظر گرفته شده است. مثلاً برای درمان میگرن یا سرماخوردگی یا تالاسمی یا پارکینسون(رعشه) و امثال آن هر کدام جوشانده‌های پایه در نظر گرفته شده است. همانطور که گفتیم در چینش نسخه‌ها جوشانده پایه نیز اهمیت زیادی دارد. کسی که دچار میگرن است علاوه بر انجام سیستم پاکسازی باید از جوشانده پایه مربوط به همان بیماری استفاده کند. جوشانده پایه ممکن است روزی 3 بار یا کمتر مصرف شود اما مصرف آن ضروری است. پزشکان متعهد طب سنتی باید جوشانده‌ها و داورهای پایه را بخوبی بشناسند. داروهای پایه ممکن است جوشاندنی، طبیخ، قرص و امثال آن باشد از مهمترین خصوصیات جوشانده ها و داروهای پایه آن است که نمی‌توان از فرمول آن چیزی را حذف کرد. همینطور نمی‌توان میزان وزن و حجم داروهای آن را کم کرد. اما به ندرت ممکن است به داروهای پایه چیزی افزوده شود، اما معمولاً از داروهای پایه نباید چیزی را کم کرد و بهتر است چیزی به آن اضافه نشود.
داروهای پایه تا درمان کامل بیماری ادامه خواهد یافت. برای روشن‌تر شدن مطلب مثالی در مورد بیمار میگرنی می‌زنیم:
چینش نسخه یک بیمار میگرنی بدین شرح است:
· منضج صبح ناشتا مربوط به نوع خلط غیر طبیعی بیمار
· تنظیم منضج های دیگر مانند میان وعده ای و غیرو در صورت نیاز متناسب با اخلاط غیر طبیعی بیمار
· مسهل‌عام: در 15 روز اول مسهل‌عام بصورت جوشانده مصرف می‌شود که متناسب با نوع خلط غیر طبیعی بیمار داروهایی بنام «ضمائم» که شامل چند ترکیب ضد مزاج غالب است به آن افزوده می‌شود. مثلاً بیمار میگرنی مذکور دچار خلط غلبه صفراست بنابراین «ضمائم» ضد صفرا به مسهل‌عام افزوده می‌شود.
· رژیم غذایی که قبلاً توضیح داده شد مانند رژیم غذایی 15 روزه
· جوشانده پایه میگرن
حداکثر روزی 3 بار بعد از هر غذا مصرف می‌شود بهتر است از روش فلاسک برای مصرف آن استفاده شود.
دستور تهیه و مصرف به روش فلاسک: داروها مخلوط و آسیاب شود. هر روز 3 قاشق غذاخوری آن را با 3 لیوان آبجوش در یک فلاسک ریخته و روزانه 3 بار هر بار 1/5 ساعت بعد از هر غذا یک لیوان آن را شیرین کرده میل کنند.
باید توجه داشت که روش‌های درمانی فوق می‌تواند بوسیله اعمال یداوی تقویت شود. مثلاً خون درمانی مانند حجامت، فصد یا زالو درمانی، ماساژ درمانی، آبزن(حمام درمانی)، ورزش، هیپنوتیزم و روان درمانی و....
یکی از مشکلات طب سنتی ایران در زمینه درمان بیماری‌ها آن است که اکثر مدعیان طب سنتی اعم از عطاری‌ها، پزشکان مشهور طب سنتی و پزشکان فارغ التحصیل آکادمیک کشور ما به این اصول کمتر توجه می‌کنند. بهمین دلیل است که درمان‌ها طب سنتی در اغلب مواقع با اشکال روبرو می‌شود اصول درمانی طب سنتی دارای قواعدی است که نمی‌توان از آن‌ها صرف نظر کرد. به همین دلیل است که اکثر پزشکان طب سنتی تحت تأثیر طب غربی به مسائل جزئی بیشتر توجه می‌کنند. مثالی می‌زنیم تا مطلب روشن‌تر شود:
اگر اصول و قواعد و روش‌های طب سنتی-ایرانی در درمان بیماری‌ها رعایت نشود، تکیه بر خواص انفرادی داروها اشتباه است. اینکه برخی از پزشکان یک داروی گیاهی را با خواص معجزه آسا مطرح می‌کنند و سعی می‌کنند نظر غربی‌ها را در مورد آن تبلیغ کنند و تلاش می‌کنند تا نام خارجی بر آن گیاه بگذارند، از همین مقوله است. درست است که یک داروی گیاهی ممکن است ده‌ها خاصیت مفید داشته باشد، اما اگر اصول و قواعد درمانی طب سنتی مانند پاکسازی‌ها و غیرو در نظر گرفته نشود، گیاه مذکور نمی‌تواند بیماری را دفع کند. بلکه می‌توانیم بگوییم این گیاه دارای خواص مفیدی است و بعد خواص آن را یک به یک بشماریم، سپس هر دارویی اعم از گیاهی، معدنی یا حیوانی باید در جای مناسب خود مورد استفاده قرار گیرد. مثلاً گل گاوزبان ضد بیماری عصبی و اختلالات فکری است، اسطوخودوس هم اینطور است اما آیا می‌توان با تجویز این گیاه بیماری را کاملاً درمان کرد؟
والسلام
..........
پ . ن
در پست های اینده قصد دارمی کمی هم به مفردات و کمی هم به قربادیان طب ایرانی
یا به زبان امروزی دارو سازی طب ایرانی به پردازم
چندمفرد را نام می برم که در حال تحقیق و جمع اوری منابع آن ها هستم شامل
" سیاه دانه یا شونیز " , " بانونه " , " زنیان " و...
و مرکبات هم از داروهای پایه استاد موسوی "بیسموت", "بهجت", "سعال"و دیگر ترکیب های حکما
مسهل عام در متن اشاره شد شامل
سنا 50 گرم
گل محمدی (گل سرخ) 50 گرم
ترنجبین 50 گرم
افسنتین 25 گرم
تخم کتان 25 گرم
گل ختمی 25 گرم
اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید لطفا ابتدا وارد شوید، در غیر این صورت می توانید ثبت نام کنید.