طب سنتی ایران

به نام خدا

تقسیم بندی طب

طب عملی:  شامل روش هایی است که برای حفظ سلامتی (علم حفظ الصحه) یا بازگرداندن سلامتی(علم العلاج) به کار می روند.

علم معالجات خود شامل 3 بخش است: یک تدبیر با غذا، دو دارو و سه اعمال یداوی مانند جراحی، دلک، حجامت ، فصد و غیره.

طب نظری شامل 3 بخش است : امور طبیعیه - اسباب و علل -  دلایل و علایم

امور طبیعیه عبارت است از بررسی اموری که هستی ، قوام و حفظ کمالات جسمی و بدن انسان بر آنها مبتنی است.

اسباب و علل علت ایجاد تغییرات در بدن انسان، علت بروز بیماری و همچنین چگونگی حفظ سلامتی را بیان می کند.  

دلایل و علایم به بررسی علایم و نشانه های مراجعه کننده می پردازد و طبیب را در مورد سلامت یا بیماری و علت بروز بیماری راهنمایی می کند: مانند نشانه های مزاجی (مزاج شناسی) و غلبه اخلاط، نبض شناسی ،براز  و ادرار شناسی

یا نور

اعضا

اعضاى بدن اجسامى هستند که از آمیزش اولیه اخلاط پدید مى آیند؛ همانطور که اخلاط از آمیزش اولیه مزاجهاى ارکان حاصل مى شدند. و بر دو قسم اند: «رئیسه» و«غیر رئیسه».

اعضاى غیر رئیسه به دو بخش «خادم» و «غیر خادم» تقسیم مى شوند.

و اعضاى غیر خادم به اعضاى «مرئوسه» و «غیر مرئوسه» تقسیم مى گردند.

اعضاى رئیسه

اعضایى که منشأ نیروهاى سه گانه بدن بوده و آدمى براى بقاى خود یا تداوم نسل به آنها نیاز دارد را" اعضاى رئیسه" گویند.

اعضایى که حیات آدمى بدان ها وابسته است عبارتند از:

- قلب، که منشأ نیروى حیاتى بدن (قوه حیوانیه/ نیروى حیوانى) است.

- مغز، که منشأ نیروى حسى و حرکتى بدن (قوه نفسانیه/ نیروى نفسانى) است.

- و کبد، که عامل تغذیه بدن (قوه طبیعیه یا نباتیه/ نیروى طبیعى یا نباتى) است.

و اعضایى که تداوم نسل به آنها وابسته است به جز اعضاى مذکور بیضه ها در مرد و تخمدانها در زن هستند.

اعضاى خادم

از جمله این اعضا که به اعضاى رئیسه یارى مى رسانند، مىتوان شبکه

عصبى را براى مغز، سرخرگ ها را براى قلب، سیاهرگ ها را براى کبد، و مجارى منى را براى بیضه ها و تخمدان ها نام برد.

اعضاى مرئوسه غیر خادمه

اعضایى هستند که از نیروهاى سه گانه موجود در اعضاى رئیسه نیرو مى گیرند. مانند کلیه ها، معده، طحال و ریه.

اعضاى غیر مرئوسه غیر خادمه

اعضایى هستند که نیروى غریزى ویژه خود را دارند و نیروى اعضاى رئیسه به آنها وارد نمى شود؛ مانند استخوان ها و غضروف ها.

تقسیم دیگرى براى اعضا

به طور کلى، اعضا بر دو قسم اند: «اعضاى مفرد» و «اعضاى مرکب یا اعضاى آلى».عضو مفرد عضوى است که نام و تعریف منطقى هر جزء آن با کل آن یکى است (مانند گوشتو چربى).عضو مرکب آن است که نام و تعریف اجزایش با خودش یکى نیست(مانند دشت) «1»

______________________________

(1). وقتى مىگوییم تعریف و نام جزء با کل یکى است مراد آن است که ذرههاى کوچک گوشت همچنان نام و خاصیت گوشت را دارند، در حالى که انگشت دست با خود دست یکى نیست

محمود بن محمد چغمینى - اسماعیل ناظم ، کتاب قانونچه فی الطب

یا احسن الخالقین

ارکان

آن چه در ادامه خواهید خواند 

تعریف ارکان از دید حکیم بوعلی سینا 

تعریف ارکان توسط شارحین کتاب قانون شیخ بوعلی

نگاه حکیم جرجانی ره نسبت به ارکان

تعریف حکیم چغمینی دز کتاب قانونچه

تصاویر توضیحات بیشتر از این ها